ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ

https://protoporiakiekpaideusi.blogspot.gr

Το παρόν άρθρο βασίζεται

σε βιβλιογραφική ανασκόπηση

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 
ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ

     Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη διαταραχή της ανάπτυξης η οποία σημειώνει αυξημένα ποσοστά και στην Ελλάδα.Σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα,υπάρχουν στη χώρα μας περίπου 150.000 άτομα που εντάσσονται στο φάσμα του αυτισμού, με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια.Πιο συγκεκριμένα,περίπου το 70% των ατόμων με αυτισμό παρουσιάζει νοητική υστέρηση,το 20% φυσιολογική νοητική ανάπτυξη, ενώ ένα 10%  κατέχει υψηλό νοητικό επίπεδο.Τα σημάδια του αυτισμού παρουσιάζονται,συνήθως,από την βρεφική και έπειτα την προσχολική και πρώιμη παιδική ηλικία.Ωστόσο,κάποια συμπτώματα που αφορούν τη λειτουργία του παιδιού είναι πολύ πιθανόν να εμφανιστούν κατά την ύστερη παιδική ηλικία ή ακόμη και την εφηβεία(DSM 5)

    Η διαταραχή του αυτιστικού φάσματος οφείλεται,κυρίως,σε μια δυσλειτουργία του εγκεφάλου που εμφανίζεται εκ γενετής στο άτομο και δεν επιτρέπει στον εγκέφαλο να αναπτυχθεί σωστά.Πιο συγκεκριμένα,οι υποδοχείς του εγκεφάλου που συνδέονται με τις αισθήσεις αναπτύσσονται με πιο αργό ρυθμό, γίνονται περισσότεροι,και συνεπώς,πιο ευαίσθητοι σε εξωτερικά ερεθίσματα.Τα παιδιά με αυτισμό έχουν,συνήθως,μεγαλύτερο εγκέφαλο και αντιλαμβάνονται διαφορετικά τις πληροφορίες που λαμβάνουν.Επιπλέον,σημαντικό παράγοντα για την εμφάνιση του αυτισμού αποτελεί η κληρονομικότητα.Σε περίπτωση,μάλιστα,δίδυμων παιδιών υπάρχει μεγάλη πιθανότητα και τα δύο παιδιά να εμφανίζουν αυτιστικά συμπτώματα.Αξιοσημείωτο,μάλιστα,ρόλο στην εμφάνιση του αυτισμού κατέχουν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.

   Το φάσμα εμπεριέχει δύο μορφές αυτισμού,τον κλασσικό αυτισμό χαμηλής λειτουργικότητας και τον αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας,γνωστό και ως Σύνδρομο Asperger.Ο αυτισμός χαμηλής λειτουργικότητας δεν επιτρέπει στο παιδί να αναπτυχθεί σωστά και στους τρεις τομείς της λεκτικής-μη λεκτικής επικοινωνίας,της συμπεριφοράς και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.Δηλαδή,το παιδί δεν είναι αρκετά λειτουργικό,έτσι ώστε να κάνει ορισμένα πράγματα μόνο του.Αντίθετα,στην περίπτωση του αυτισμού υψηλής λειτουργικότητας(Σύνδρομο Asperger),το παιδί αδυνατεί,κυρίως,στην κοινωνική αλληλεπίδραση με τους γύρω του.Είναι,δηλαδή,η ήπια μορφή αυτισμού με  λιγότερο σημαντικά συμπτώματα.

   Ο πρώτος ορισμός για τη διαταραχή του αυτισμού δόθηκε από τον Kanner(1943),o οποίος τον περιέγραψε  ως αυτιστική απομόνωση και καταναγκαστική επιθυμία για διατήρηση της ομοιότητας.Πιο συγκεκριμένα,με τον όρο «αυτιστική απομόνωση» ο Kanner περιέγραφε τον «γυάλινο κόσμο» που δημιουργεί ένα παιδί με αυτισμό,δίχως να εκφράζει την επιθυμία για επικοινωνία με τους γύρω του.Μάλιστα,η καταναγκαστική επιθυμία για διατήρηση της ομοιότητας,σχετίζεται με τη συνήθεια των παιδιών στο φάσμα του αυτισμού να διατηρούν μια τάξη και μια ρουτίνα στο καθημερινό τους πρόγραμμα το οποίο,αν αλλάξει,φαίνεται πως τους προκαλεί δυσφορία και εκφράζουν έντονες εκρήξεις θυμού.

Τα συμπτώματα του αυτισμού ποικίλλουν και αφορούν,κυρίως,στους άξονες της επικοινωνίας,της συμπεριφοράς και του λόγου.

Πρώιμα σημάδια κλασσικού αυτισμού χαμηλής λειτουργικότητας:

  Το πρώτο,ίσως,σημάδι που θα έπρεπε να μας ανησυχήσει είναι η απουσία βλεμματικής επαφής κατά τη διάρκεια του θηλασμού,ή και αργότερα.Το βρέφος,καθώς θηλάζει,αποφεύγει να κοιτάξει στα μάτια τη μητέρα του.Επιπλέον,αξιοπρόσεκτη είναι η απουσία αμοιβαίας αλληλεπίδρασης παιδιού και γονέα.Δηλαδή,όταν ο γονιός κουνάει την κουδουνίστρα,το βρέφος δεν φαίνεται να αντιδρά στον ήχο της.Επίσης,όσον αφορά την αμοιβαία αλληλεπίδραση,είναι πιθανόν σε μεγαλύτερη ηλικία το παιδί να μη γυρίζει όταν οι γονείς του το φωνάζουν με το όνομά του.Ακόμη,δεν αναπτύσσει σημεία κοινωνικής αναφοράς,δηλαδή δεν χαμογελάει ποτέ στον πατέρα ή τη μητέρα του.Δεν αποζητά την αγκαλιά του γονέα και παρουσιάζει δυσκολίες αυτονομίας,όντας αδύναμο να κάνει ορισμένα πράγματα μόνο του.

Συμπτώματα από την ηλικία των 2 ετών και αργότερα:

    Συνήθως,η αναγνώριση του αυτισμού γίνεται από την ηλικία των 2 ετών και μετά.Όσον αφορά τη λεκτική και μη λεκτική συμπεριφορά,σε αυτή την ηλικία το παιδί που βρίσκεται στο αυτιστικό φάσμα,είναι πιθανόν να μην αναπτύξει καθόλου τον λόγο ή να αρχίσει να μιλάει και ξαφνικά να χαθεί η ομιλία του (αλαλία).Παρουσιάζει δυσκολίες στην κοινωνική χρήση του λόγου,καθώς και στη χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας και είναι αδύναμο να εκφράσει αυτό που νιώθει είτε με λόγια είτε μέσω χειρονομιών και εκφράσεων του προσώπου του.Είναι πολύ πιθανόν να εμφανίσει συμπτώματα λεκτικής απραξίας και να μην μπορεί να γράψει.Το παιδί με αυτισμό ή δεν μιλάει καθόλου ή όταν ξεκινήσει να μιλάει,μιλάει ασταμάτητα δίχως να εκφράζει ενδιαφέρον για το «τι κάνει» ο συνομιλητής του.Μάλιστα,καθώς μιλάει για τον εαυτό του χρησιμοποιεί,συνήθως, γ’ενικό πρόσωπο και όχι α’ενικό.(π.χ «Εσύ διψάει» αντί «Εγώ διψάω»).Εμφανίζει προβλήματα στην άρθρωση του λόγου,καθώς και στην αντίληψη όσων λέγονται και δυσκολεύεται να κατανοήσει αστείες ή μεταφορικές εκφράσεις και παροιμίες. Για παράδειγμα, αν του πούμε τη φράση «βρέχει καρεκλοπόδαρα»,θα καταλάβει πως πέφτουν καρέκλες από τον ουρανό.Είναι δύσκολο να αναπτύξει την κεντρική του συνοχή,γι’αυτό άλλωστε είναι επιλεκτικό και εστιάζει την προσοχή του σε μεμονωμένα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος και όχι στη συνολική εικόνα αυτού. Φερ'ειπείν, αν του δώσουμε μια εικόνα ενός δάσους,θα προσέξει μόνο ένα δέντρο και όχι όλο το δάσος.Φυσικά,αν το ρωτήσουμε τι βλέπει θα μας απαντήσει πως βλέπει ένα δέντρο και μόνο αυτό.Όσον αφορά το κομμάτι της συμπεριφοράς,συνήθως,δεν μοιράζεται την ικανοποίηση ή την επιτυχία του με άλλα πρόσωπα.Επιπλέον,παρουσιάζει δυσκολίες στη διαχείριση του χρόνου και αδυνατεί να οργανώσει κάτι. Συχνά,αδιαφορεί για αλληλεπίδραση και επικοινωνία με τους συνομηλίκους του, ενώ είναι δυνατόν να προσεγγίσει τους άλλους μόνο όταν περιμένει να κερδίσει κάτι από αυτούς. Ένα εξίσου ανησυχητικό σημάδι είναι η συχνή επανάληψη φράσεων από ταινίες και τραγούδια που έχει δει ή ακούσει.Ακόμη,ίσως παρατηρήσουμε πως εντυπωσιάζεται από τα συμμετρικά σχήματα και αντικείμενα.Στην πραγματικότητα,δεν σκέφτεται λεκτικά αλλά με εικόνες.Ένα τελευταίο και ιδιαίτερα σημαντικό δείγμα που κρούει το «καμπανάκι» του κινδύνου είναι η υπερβολική προσκόλληση του παιδιού στον ένα γονιό(πατέρα ή μητέρα),ενώ στην αρχή αδιαφορούσε για αλληλεπίδραση μαζί τους.

Συμπτώματα αυτισμού υψηλής λειτουργικότητας(Σύνδρομο Asperger):

   Το παιδί με σύνδρομο Asperger,αντιμετωπίζει δυσκολίες,κυρίως,στην κοινωνική αλληλεπίδραση του με τα υπόλοιπα άτομα.Έχει περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες και δεν γνωρίζει πως να προσεγγίσει τους άλλους.Τις περισσότερες φορές αδυνατεί να παίξει με τα παιδιά της ηλικίας του και στρέφεται προς μεγαλύτερα άτομα.Ενώ φαίνεται πως ενδιαφέρεται για διαπροσωπική επαφή και συζήτηση,μιλάει ακατάπαυστα για το θέμα που τον ενδιαφέρει,δίχως να προσέχει τις αντιδράσεις και τα συναισθήματα του συνομιλητή του.Δηλαδή,μιλάει συνεχώς αδιαφορώντας για το αν ο συνομιλητής του έχει κουραστεί.Ορισμένες φορές,ίσως εκφράζει ανεξέλεγκτα όσα σκέφτεται και μοιάζει αγενής στους άλλους.Δε χρησιμοποιεί κατάλληλα τον λόγο σε κάθε περίσταση και δεν υπακούει στους κοινωνικούς κανόνες που του θέτουμε.Είναι,δηλαδή,ιδιόρρυθμο στην  κοινωνική του συμπεριφορά.Μάλιστα,παρουσιάζει στερεοτυπικές συμπεριφορές,όπως το να παίζει με το ίδιο παιχνίδι κάθε φορά και να ασχολείται με ένα μόνο μέρος ενός αντικειμένου.Για παράδειγμα,αν του δώσουμε να παίξει με ένα αυτοκινητάκι,είναι πολύ πιθανόν να ασχοληθεί μόνο με τις ρόδες του αμαξιού και όχι  με το παιχνίδι στο σύνολό του.Βέβαια,υπάρχει περίπτωση να παρατηρήσουμε πως κάνει συνεχόμενες περιστροφές γύρω από τον εαυτό του.Ακολουθεί μια ρουτίνα και,έστω και μια μικρή αλλαγή στο καθημερινό του πρόγραμμα,υπάρχει περίπτωση να το αναστατώσει υπερβολικά.Επιπλέον,είναι πολύ πιθανόν να μας κάνει καταναγκαστικές ερωτήσεις και να τις επαναλαμβάνει συνεχώς.Αναζητάει την προσοχή με επαναληπτικό και ακατάλληλο τρόπο,δίχως όμως να μπορεί να διατηρήσει την αλληλεπίδραση.Συχνά αναπτύσσει ενδιαφέρον για ειδικά θέματα,όπως δεινοσαύρους,πλανήτες ή τραγούδια και συλλέγει πολλές πληροφορίες και εξειδικευμένες γνώσεις για το θέμα που το ενδιαφέρει.Όσον αφορά τα συναισθήματά του,συνήθως εμφανίζει κυκλοθυμία και αλλάζει πολύ εύκολα διάθεση από ασήμαντες αιτίες.Είναι αδύναμο να ελέγξει τις αντιδράσεις του σε καταστάσεις άγχους και δεν μπορεί να κατανοήσει συναισθήματα που περιέχουν αντιφάσεις(π.χ γιατί κάποιος νιώθει θυμό για κάποιον που αγαπά).Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονιστεί πως για τη διάγνωση της Διαταραχής του Αυτιστικού Φάσματος,το παιδί θα πρέπει να πληρεί και τα κριτήρια της στερεοτυπικής συμπεριφοράς παράλληλα με τα κριτήρια των συμπτωμάτων της επικοινωνίας,σύμφωνα με το τη νέα έκδοση του διαγνωστικού συστήματος DSM (DSM 5)

Πώς εκφράζει,άραγε,τα συναισθήματά του ένα παιδί με αυτισμό;

   Ένα παιδί με αυτισμό,μπορεί να μη μας μιλάει αλλά σίγουρα μας εκφράζει με έναν δικό του τρόπο όσα επιθυμεί και όσα το ενοχλούν.Όντας αδύναμο να εκφράσει λεκτικά ή μη λεκτικά όσα νιώθει,εμφανίζει κρίσεις και εκρήξεις θυμού για να μας πει αυτό που θέλει.Είναι ο δικός του κώδικας επικοινωνίας. Όταν,λοιπόν,θέλει ή το ενοχλεί κάτι,είναι δυνατόν να ξεσπάσει πολύ έντονα με φωνές,δαγκώματα,γρατσουνίσματα και γροθιές προς τους άλλους.Κάτι πολύ σημαντικό και συνάμα επικίνδυνο είναι οι αυτοτραυματισμοί στους οποίους καταφεύγει όταν κάτι του προκαλεί δυσφορία.Μπορεί να χτυπάει το κεφάλι του,να δαγκώνει τα χείλη του ή τους καρπούς του και να επιχειρήσει να προκαλέσει εμετό.Συνήθως,ξεσπάει έντονα όταν δέχεται πολλά εξωτερικά ερεθίσματα που συνδυάζουν ήχο και εικόνα.Και αυτό,γιατί δεν μπορεί να συγκεντρώσει όλες τις αισθήσεις του(όραση-ακοή)σε όσα εξωτερικά ερεθίσματα δέχεται.

  Ο αυτισμός είναι διεισδυτικός σε κάθε πτυχή του ατόμου(Jim Sinclair).Είναι ένας διαφορετικός τρόπος αντίληψης και αντίδρασης σε όσα συμβαίνουν.Γι’αυτό,είναι σημαντικό να τον θεωρούμε ως κάτι το ιδιαίτερο και όχι ως κάτι το παθολογικό.Και σε κάθε προσπάθεια παρέμβασης,είναι καλό να δουλεύουμε με τον αυτισμό,και όχι για τον αυτισμό.Στο επόμενο άρθρο,λοιπόν,θα παρατεθούν ορισμένες προσπάθειες παρέμβασης στο φάσμα του αυτισμού και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των παιδιών με αυτισμό και σύνδρομο Asperger.

                                                                                        Κατερίνα Πολυμέρου
                                                                                    Ανερχόμενη Εκπαιδευτικός  https://protoporiakiekpaideusi.blogspot.gr/autism.htmlhttps://protoporiakiekpaideusi.blogspot.gr/autismsimptoms.html