ΣΧΟΛΕΙΟ Ή ΕΦΙΑΛΤΗΣ;

ΣΧΟΛΕΙΟ Ή ΕΦΙΑΛΤΗΣ;

Μήπως το σχολείο γίνεται εφιάλτης για ορισμένα παιδιά; Μήπως η χαρά εξαφανίζεται από τα πρόσωπα τους και οι ανέμελες στιγμές τους χάνονται μέσα στη θλίψη; Ήρθε η στιγμή να εστιάσουμε σε ένα σύγχρονο και αρκετά κρίσιμο φαινόμενο που ονομάζεται «σχολικός εκφοβισμός» ή αλλιώς «bullying».

Το φαινόμενο που απασχολεί, σήμερα, δεκάδες οικογένειες, εκπαιδευτικούς και φορείς, έχει αμβλυνθεί σημαντικά στην Ελλάδα, καθώς, όπως προκύπτει και από πρόσφατες έρευνες, η χώρα μας καταλαμβάνει την τέταρτη θέση σε περιστατικά ενδοσχολικού εκφοβισμού. Πιο συγκεκριμένα, το 8,5% των εφήβων αναφέρει πως υφίσταται σχολικό εκφοβισμό τουλάχιστον δύο με τρείς φορές το μήνα. Το φαινόμενο, όμως, φαίνεται πως εμφανίζεται όχι μόνο κατά τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλά ήδη από τη νηπιακή ηλικία και εν συνεχεία την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Ο σχολικός εκφοβισμός εκφράζεται με πολλές διαφορετικές μορφές τις οποίες οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς είναι δυνατόν να μην αντιληφθούν άμεσα. Ορισμένες από αυτές τις μορφές είναι ο λεκτικός εκφοβισμός και η σωματική βία, ο εκφοβισμός με τη μορφή της περιθωριοποίησης του ατόμου από μια ομάδα, καθώς και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός (cyber bullying). Αρκετοί, βέβαια, συνδέουν τον σχολικό εκφοβισμό κυρίως με τη σωματική και τη λεκτική βία μη δίνοντας σημασία σε περιστατικά που αποκλίνουν αυτών των μορφών.

Αν και οι λεγόμενοι «θύτες» είναι οι εκφραστές αυτού του φαινομένου, εντούτοις είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως ακόμη και τα παιδιά που εκφοβίζουν είναι στην ουσία θύματα της δικής τους ανασφάλειας. Αυτό που οδηγεί τους θύτες στον εκφοβισμό των συμμαθητών τους είναι συνήθως η χαμηλή τους αυτοεκτίμηση, η αδυναμία τους να αναγνωρίσουν και να αποδεχτούν τον εαυτό τους και τα ελλατώματά τους, καθώς και η αδυναμία τους να αποδεχθούν το «διαφορετικό» και αυτό που ξεφεύγει από το μέσο φυσιολογικό. Η θυματοποίηση, δηλαδή, του «διαφορετικού» είναι για τον θύτη ένας τρόπος να απαλλαγεί από το άγχος που του δημιουργεί η αναγνώριση των δικών του ελαττωμάτων. Επομένως, συμπεραίνουμε πως οι λεγόμενοι «θύτες» είναι και αυτοί θύματα της παγίδας του σχολικού εκφοβισμού.

Απ’ ότι φαίνεται, το bullying δυστυχώς έχει άρρηκτη σύνδεση με την έννοια της διαφορετικότητας.Τα παιδιά που εκφοβίζονται είναι κυρίως παιδιά με διαφορετική κουλτούρα, διαφορετικό χρώμα και χαρακτηριστικά, διαφορετικό συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο καθώς και διαφορετικές αντιλήψεις. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι περισσότεροι μαθητές-θύματα είναι συνήθως ήρεμοι διατηρώντας έναν παθητικό ρόλο σε αυτό που τους συμβαίνει. Ο σχολικός εκφοβισμός εκφράζεται συνήθως ανάμεσα σε παιδιά που δεν διατηρούν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους. Παρ’όλα αυτά μια τέτοια αντίληψη δεν θα έπρεπε να είναι απόλυτη, διότι ο σχολικός εκφοβισμός υφίσταται και ανάμεσα σε παρέες, από μαθητές που είναι φίλοι μεταξύ τους αλλά διακατέχονται από το αίσθημα του ανταγωνισμού.

Αφού διερευνήσαμε τα αίτια του φαινομένου της θυματοποίησης ας προχωρήσουμε σε ορισμένες δραστικές τεχνικές παρέμβασης, με στόχο να μειωθούν σημαντικά τα περιστατικά εκφοβιστικής και βίαιης συμπεριφοράς. Όμως, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως το φαινόμενο αυτό δεν είναι εφικτό να εξαλειφθεί αλλά να αντιμετωπιστεί και να προληφθούν αρκετές δυσάρεστες εξελίξεις στο μέλλον.

Αρχικά, χρειάζεται μια μεγάλη και αποφασιστική ριζική αλλαγή η οποία πρέπει να ξεκινήσει από τον χώρο του σχολείου. Πιο συγκεκριμένα, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να αλλάξουν και να επαναπροσδιορίσουν τις μεθόδους τους που θα επιτρέψουν την αποτελεσματικότερη παρέμβαση τους στα διάφορα περιστατικά. Το σημαντικότερο είναι να βρίσκονται κοντά σε όλα τα παιδιά, να ακούνε τις βαθύτερες ανησυχίες τους, να ενδιαφέρονται να μιλήσουν μαζί τους και να τους τονίζουν το λάθος τους με ήρεμο τρόπο. Η αδιαφορία και η αδυναμία παρέμβασης μπορεί να είναι ιδιαίτερα καθοριστικές για τη συντριπτική αύξηση των περιστατικών. Γι’ αυτό οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επαγρυπνούν, να αξιολογούν κάθε εκφοβιστική συμπεριφορά και να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των διαφορών που προκύπτουν ανάμεσα στους μαθητές.

Μάλιστα, κρίνεται αναγκαίο ο εκπαιδευτικός εκτός από την τυπική κάλυψη της ύλης που απαιτείται, να εστιάζει κυρίως σε μεθόδους που ενεργοποιούν τη συμμετοχή των μαθητών μέσα στην τάξη, όπως παιχνίδια ρόλων, έκφραση ιδεών και ομαδικές δημιουργίες. Μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιήσει μεθόδους βιωματικού χαρακτήρα όπως την απόκτηση δεξιοτήτων επικοινωνίας και την αλληλοδιδακτική προσέγγιση. Οι ομαδικές εργασίες, μάλιστα, είναι μια πολύ καλή μέθοδος η οποία μπορεί να αναπτύξει την αλληλεγγύη και τη συνεργατικότητα μεταξύ των παιδιών. Επιπλέον, μέσα από τη μέθοδο της ομαδικότητας προκύπτει μια αλληλεπίδραση διαφορετικών πολιτισμών δίνοντας την ευκαιρία σε γηγενείς μαθητές να μάθουν περισσότερα πράγματα για τον πολιτισμό και την κουλτούρα των αλλοεθνών συμμαθητών τους. Με αυτό τον τρόπο, το «διαφορετικό» και το «ξένο» γίνεται αρκετά οικείο στους ντόπιους μαθητές και οι αλλοεθνείς αρχίζουν σταδιακά να κοινωνικοποιούνται, να μοιράζονται ιδέες και απόψεις και να νιώθουν μεγαλύτερη αποδοχή από τους συμμαθητές τους.

Επιπλέον, το κράτος είναι σημαντικό να δραστηριοποιηθεί και να οργανώσει διάφορα επιμορφωτικά προγράμματα για τους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να μυηθούν στον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσουν τέτοιες καταστάσεις στο σχολικό χώρο. Ιδιαίτερα σημαντική, όμως, είναι και η ένταξη ψυχολόγων και ειδικών σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα,προκειμένου τα παιδιά να μπορούν να απευθυνθούν σε αυτούς, να μιλήσουν για το πρόβλημα τους και να πάρουν ορισμένες χρήσιμες συμβουλές για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να διαχειριστούν καταστάσεις θυμού και εκφοβισμού.

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και της θυματοποίησης είναι μια μάστιγα η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, έτσι ώστε να μην υπάρξουν άλλα δυσάρεστα περιστατικά.Το σχολείο θα πρέπει να αποτελεί έναν ασφαλή χώρο για τα παιδιά, όπου θα μπορούν να ζήσουν ελεύθερα και χωρίς φόβο τις καθημερινές σχολικές τους στιγμές. Γι’αυτό είναι αναγκαίο να δραστηριοποιηθούμε όλοι οι εκπαιδευτικοί και να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο όχι με αδιαφορία αλλά με συνέπεια και σοβαρότητα.

                                                                                                                         

                                                                                   Κατερίνα Πολυμέρου

                                                                                     Φοιτήτρια Π.Τ.Δ.Ε Θεσσαλίας
                                                                               /Εκπαιδευτικός Α'βάθμιας